MUZEJ STARE PRAVOSLAVNE CRKVE U SARAJEVU MEĐU PET NAJVRIJEDNIJIH U SVIJETU

Muzej Stare pravoslavne crkve Svetih arhangela Mihaila i Gavrila u Sarajevu, koji sadrži više od 200 eksponata, osnovan je 1889. godine iz riznice crkve i svrstan je među pet najvažnijih muzeja u svijetu po vrijednosti izloženih predmeta.

- Otvoren je zahvaljujući donacijama srpskih zanatsko-trgovačkih porodica tog vremena poput Jeftanovića, Despića, Cekovića i mnogih drugih, koji su tada imali razvijene poslove, govorio je ranije za SRNU kustos Muzeja, Delibor Kajević.

On je pojasnio da su ove porodice, putujući po Evropi i obilazeći kulturne institucije tog vremena, pomagale otvaranje sličnih u Sarajevu – poput ovog muzeja, Narodnog pozorišta, guslarskih društava i hotela „Evropa“, koji i danas postoji.

Dva segmenta muzejske postavke

Kajević navodi da je muzejska postavka podijeljena u dvije cjeline. Prvi dio, smješten u ulaznom dijelu muzeja, čine zanatske rukotvorine od srebra i bronze iz 16. i 17. vijeka, koje su bile pokloni crkvi, a neki predmeti korišteni su u vjerskim obredima. Druga cjelina obuhvata galerijsku postavku, sa posebnim fokusom na ikone iz kritske škole ikonoslikarstva.

- Galerija ikona, nastala padom Vizantijskog carstva i preseljenjem ikonopisaca i sveštenika na ostrvo Krit, odražava spoj istočne duhovnosti i zapadnjačkih renesansnih uticaja, stvarajući specifičan umjetnički stil poznat kao kritska škola, pojašnjava Kajević.

Vrijednost kritske ikone i izložbe u Atini

Posebno je značajna ikona iz kritske škole iz 1600. godine, čiji je autor Georgije Klondzasa, učitelj slavnog slikara El Greka. Ova ikona, pod nazivom „Liturgija pravednih i paklene muke grešnih“, prije četiri godine bila je izložena u Vizantijskom i hrišćanskom muzeju u Atini povodom 400 godina od rođenja El Greka.

Kajević pojašnjava da su ikone iz kritske škole stigle u Sarajevo zahvaljujući sarajevskim Srbima, koji su i pored teškog života, sakupljali novac i angažovali trgovce da im donesu ove vrijedne umjetnine, svjesni da će one možda stići tek za nekoliko godina, ili ih neće dobiti uopšte.

Jedinstveni rukopisi i Krmčija Svetog Save

Muzej čuva i najstariji rukopis iz 1307. godine – Sarajevsku Krmčiju, srednjovjekovno crkveno pravilo koje je uredio Sveti Sava.

- Krmčija je pisana na pergamentu, na starosrpskoj ćirilici, i neprocjenjive je duhovne i kulturne vrijednosti, ističe Kajević.

U fundusu Muzeja nalaze se i Siloanovo jevanđelje iz 14. vijeka, Teodosijev „Život Svetog Save“, kao i dva cetinjska Oktoiha Đurđa Crnojevića iz 1493/94. godine.

Nacionalni spomenik BiH

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika BiH 2006. godine proglasila je graditeljsku cjelinu Stare pravoslavne crkve nacionalnim spomenikom, koji obuhvata crkvu, crkveno dvorište, muzejsku zgradu, parohijski dom i bogatu zbirku pokretnog nasljeđa. Među eksponatima se izdvaja kolekcija od 140 ikona, predmeta od metala, rukopisa i liturgijskih tkanina.