MOŠTANICA: DUHOVNA KOLIJEVKA POTKOZARSKOG KRAJA (VIDEO)

Na sjevernim padinama Kozare, u dolini rijeke Moštanice, smjestila se velika srpska svetinja – Manastir Moštanica. Posvećem Svetom Arhangelu Mihailu, kroz istoriju je bio ne samo duhovna, već i istorijska kolijevka srpskog naroda Moštaničkog Potkozarja. Rijeka Una bila je graničnik ne samo dva carstva, već i dvije civilizacije. U burnim vremenima, njeni talasi bi i Manastir Moštanicu odnosili iz jedne eparhije u drugu.

Crkva manastira Moštanice je najveća srednjovjekovna crkva u Bosni i Hercegovini.

Građena je od tesanog kamena, a arhitekturom se čvrsto oslanja na tradiciju moravske škole. Podsjeća na crkvu manastira Novo Hopovo na Fruškoj Gori i spada u red najljepših sakralnih građevina srpskog srednjovjekovnog graditeljstva. Manastir Moštanica za srpski narod Potkozarja imao je kroz istoriju isti značaj kao i Manastir Duži za Srbe u Hercegovini. Upravo ovdje su podizani ustanci protiv okupatora. 23. sept 1809. godine podignuta je Jančićeva buna protiv Turaka u Krajini, koju je predvodio Jovan Jančić, trgovac iz Sarajeva, uz pomoć mitropolita Venedikta Kraljevića i kaluđera iz Moštanice. Ubrzo je Jovo Jančić uhvaćen i pogubljen, a otpor ustanika potpuno slomljen. Nakon ugušene bune, manastir su napustili đakon Avakum i iguman Genadije. Istorija ove svetinje isprepletana je i sa Manastirom Rmanj. Oko 1638. godine, nakon velikog stradanja oba manastira, austrijski general Vuk Frankopan zapisuje da je u njegov đeneralitet došlo oko stotinu kaluđenja iz Rmnja i Moštanice koji se nisu vratili u svoje popaljene manastire, već su otišli u Marču i osnovali manastir Lepavinu.

Manastir je imao važnu ulogu i u toku Drugog svjetskog rata i okupljao je ustanike.

Nakon rata, uoči Preobraženja Gospodnjeg 1953. godine komunisti su dijelili letke u kojima opominju narod da se ne sastaju kod manastira. Napali su manastir, pljačkali i rušili, a monahe ponižavali. Sljedeći dan na Preobraženje, kada je narod došao i zatekao manastir u takvom stanju, zvonili su cijeli dan i sakupljali razrušene stvari i palili svijeće. Manastir je šest godina bio zatvoren, kada je 1959. na Preobraženje otvorio ga /manastir zaživio/ vladika banjalučki Vasilije Kostić. Život mještana čvrsto je isprepletan sa istorijom manastira Moštanice. Upravo mač Arhangela Mihaila bio je, ne samo simbolička, već i istinska vodilja srpskom pravoslavnom narodu na ovom prostoru. Ustancima i borbom neprestanom Srbi sačuvaše svoju kolijevku kroz burne vijekove. Manastir Moštanica ostaće vječni spomenik vjere i duha srpskog naroda u Moštaničkom Potkozarju. Izvor: Zaboravljeni korijeni