DREVNI HERCEGOVAČKI HRAM VIJEKOVIMA SLAVI KOSOVSKE JUNAKE

Na oko 15 kilometara od Ljubinja, istočnohercegovačke varoši nalazi se selo Vlahovći. To je tipično hercegovačko selo koje se prostire na kraškoj površi sa međusobmo udaljenim zaseocima. Površ je sjevera, juga i istoka omeđena planinskim masivima Radimlje i Sitnice, dok se ka zapadu otvora prema humnijim prostranstvima donje Hercegovine. U sredini sela, nedaleko od regionalnog puta Ljubinje-Bileća nalati se pravi hercegovački sakralni, istorijski i arhitektonski biser – Crkva svetog kneza Lazara. Današnja građevina osveštana je 1913. Godine, na mjestu dosta starije srednjevjekovne crkve za koju danas nažalost ne znamo kako je izgledala. Ovaj hram danas plijeni svojom ljepotom i neobično velikim dimenzijama za jednu seosku crkvu. Radi se o jednobrodnoj građevini, sa osmougaonim oltarom na istočnoj strani i zvonikom sa tri zvona, na preslicu. Klesana je lijepo, od briljivo obrađenog kamena krečnjaka , a svojom ljepotom posebno se ističe rozeta na zapadnom zidu crkve, koja je oivičena precizno klesanim kružnim vijencem u obliku tordirane vrpce. Pokrivena je kamenim pločama na dvije vode. Oko crkve, ptrilikom obnove starog zdanje 1864 godine, podignut je masivni kameni zid u koji su ugrađeni mnogobrojni stećci. Posebno se ističe jedan stećak na kome je plastično i brižljivo prikazana scena zmaja koji proždire srnu. Veliku kulturnu i istorijsku vrijednost ove sakralne građevine predstavljaju dva srednjevjekovna groba smještena u unutrašnjosti crkve na kojima se nalaze i danas jasno čitljiviepitafi klesani staročiriličnim slovima. Radi se o grobovima vjerovatnog ktitora crkve, Vlaća Bijelića i njegovog sina Vukosava Vlaćevića.

Na prvom spomeniku stoji natpis sljedeće transkripcije:

ASE LEŽI KNEZ VLAĆ BIELIĆ U SVOJOJ CRKVI U SVETOM LAZARU ČOVJEČE TAKO DA NIESI PROKLET NE TIKAJ U ME

Na drugom spomeniku unutar crkve nalazi se transkribovani natpis:

ASE LEŽI VUKOSAV VOJVODA VLAĆEVIĆ SA MOJOM DRUGOVAH DRUŽINOM I ZAGIBOH NA RAZMIRNOJ KRAJINI KOD MOGA GOSPODINA I DONESOŠE ME DRŽINA NA SVOJU PLEMENITU BAŠTINU I DA JE PROKLET KO ĆE U ME TAKNUTI Treći dosta oštećen natpis na Vlahovićima nalazi se na postolju visokog sanduka, koji je iskorišten kao desni dovratak na ulazu u portu sa zapadne strane.

Treća transkripcija glasi ovako:

ASE LEŽI VUKAC VUČIHNIĆ NA PLEMENITOJ..VIDI SE ZNAMENIJE ČITAOČE POMENI…TE VAS BOG BLAGOSLOVIO…PISA PRIBISAV Za trojicu gore pomenutih u transkripcijama srednjevjekovnih natpisa, sa pravom se tvrdi da su pripadali srednjevjekovnom stočarskom plemenu-Vlahovići i da su bili njegovi knezovi, vojvode, katunari te njihovi najbliži srodnici. Naime Vukac Vučinić je prema potvrđenim istorijskim izvorima stric ktitora crkve kneza Vlaća Bijelića, dok je Vojvoda Vukosav Vlaćević sin kneza Vlaća. U to vrijeme prezime se izvodilo po patronimičkom obrascu odnosno izvodilo se od očevog imena. Narod ljubinjskog kraja je u svojim usmenim i živopisnim predanjima gore pomenute pokojnike povezao sa kosovskim ciklusom, dok su istoričari ove ličnosti smjestili u nešto kasniji istorijski period. I jedni i drugi bili su u pravu. Preci Vukosava, Vlaća i Vukca zabilježeni su u više izvora u vrijeme Boja na Kosovu a i njihovi nešto kasniji naslijednici očigledno su gajili kult kneza Lazara dok su po njemu nazvali crkvu. Bilo kako bilo, danas je Crkva svetog kneza Lazar, zajedno sa grobovima Vlaća, Vukosava i Vukca, te sa mnobrojnim lijepo dekorisanim stećcima, zasigurno najznamenitiji duhovni, kulturni i istorijski spomenik jugoistočne Hercegovine. Njena prošlost svjedoči kao nigdje do sada u Hercegovini o vjekovnom srpskom prisustvu na ovim prostorima. Izvor: Nasahercegovina.info / Piše: Rade Likić